Sipas Axios, New York Times, Financial Times dhe Reuters, Putin ka kërkuar zona të tëra të Donbasit, përfshirë territoret që Ushtria Ruse nuk i ka pushtuar ende. Trump e mbështet planin, “sepse Rusia është një fuqi e madhe, Ukraina jo”.
Megjithatë, udhëheqësi rus thuhet se i ka dhënë dritën jeshile pranisë së trupave perëndimore në Kiev.
“Biseda telefonike ka zgjatur një orë. Dhe “nuk ka qenë e thjeshtë”. As nuk mund të ishte, duke qenë se rezultati i samitit që u diskutua ishte i qartë: asnjë armëpushim në Ukrainë. Një rezultat që – sipas presidentit rus Vladimir Putin – “na afron me vendimet e nevojshme”.
Rikonstruksioni i detajuar i telefonatës, e ndodhur gjatë orëve të fundit, midis presidentit amerikan Donald Trump dhe presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky është bërë nga disa media ndërkombëtare: nga faqja Axios, me burime të forta brenda administratës amerikane, te Financial Times, New York Times dhe Wall Street Journal. Ja pikat kryesore që kanë dalë në dritë:
Për armëpushimin, Trump kalon në pozicionin e Putinit
Trump i ka telefonuar Zelensky-t nga avioni presidencial Air Force One, duke u kthyer nga Alaska në Washington pas samitit të 15 gushtit me Vladimir Putinin, i përqendruar në kërkimin e një paqeje për Ukrainën. Dhe e ka ftuar në një takim ballë për ballë që do të mbahet të hënën në Shtëpinë e Bardhë.
Ky samit i ri pritet të jetë i vështirë: pika e nisjes nuk është vetëm mungesa e një marrëveshjeje për armëpushim, por edhe ndryshimi i papritur i qëndrimit të vetë Trump-it për këtë temë.
Nëse deri pak orë para samitit, lideri amerikan pohonte se dëshironte “një armëpushim sa më shpejt, që sot”, dhe theksonte se nuk do të ishte “i kënaqur nëse samiti përfundonte” pa këtë vendim, pas takimit me Putinin, Trump kalon në qëndrimin e liderit rus. Pa asnjë armëpushim: synimi duhet të jetë një marrëveshje “gjithëpërfshirëse” paqeje, dhe duhet të arrihet shpejt. Jo vetëm kaq: marrëveshjen, në këtë pikë, duhet ta mbyllë Ukraina. Dhe është më mirë që ta bëjë këtë, sepse – siç ka thënë Trump në një intervistë për Fox News – “Rusia është një fuqi e madhe, dhe Ukraina jo”.
Nuk është e qartë pse Trump ka ndryshuar kaq shpejt dhe në mënyrë kaq të vendosur qëndrim: Zelensky – sipas New York Times – ka ndërmend t’ia kërkojë këtë përgjigje vetë presidentit amerikan, të hënën. Ajo që dihet me siguri është se Trump duket shumë i nxituar për të mbyllur marrëveshjen: i dërguari amerikan për Ukrainën, Keith Kellogg, ka thënë për Corriere della Sera se “do të përpiqemi të organizojmë një samit trepalësh (me Zelensky dhe Putin) brenda javës së ardhshme”. Sipas Axios, data e mundshme është e premtja, 22 gusht: shtatë ditë pas samitit të Anchorage.
“Tha se mund ta marrë gjithë Donbasin, nëse do”
Nuk është kjo pika e vetme delikate. Sipas Axios, Trump i ka përcjellë Zelensky-t atë që Putin i ka thënë mbi situatën në terren: se Rusia po bën përparime të konsiderueshme në vijën e frontit dhe se – nëse dëshiron – mund ta marrë të gjithë rajonin e Donbasit dhe zona të tjera ku po zhvillohen luftime.
Zelensky i është përgjigjur Trump-it se bëhet fjalë për një gënjeshtër të Putinit.
Ajo që është e qartë, siç thuhet edhe në raportime, është se situata në terren është jashtëzakonisht e ndërlikuar, por Rusia – tre vjet pas fillimit të pushtimit – është e zhytur në një luftë konsumimi, ku çdo përparim, sado i vogël, kushton një numër të madh jetësh njerëzore.
“Kushtet” mbi territoret dhe kërkesa për Donetsk dhe Luhansk
Gjatë telefonatës – e cila pas një ore përfshiu edhe disa krerë shtetesh dhe qeverish evropiane (përfshirë Giorgia Meloni) si dhe drejtues të NATO-s dhe Komisionit Evropian – këshilltari i Shtëpisë së Bardhë, Steve Witkoff, ka prezantuar “kushtet” e Putinit për shkëmbimin e territoreve.
Këto kushte janë përshkruar nga vëzhguesit si “maksimaliste”.
“Shtypja që kemi marrë”, ka thënë një burim për Axios, “është se në këmbim të territoreve, Putini është i gatshëm të përfundojë luftën” dhe të premtojë – me shkrim – “që nuk do të pushtojë më zona të tjera në Ukrainë, dhe nuk do të sulmojë vende të tjera”.
Ja detajet e planit:
Për çfarë territoresh bëhet fjalë në këtë shkëmbim?
Sipas Financial Times, Axios dhe agjencisë Reuters, Putini ka kërkuar shprehimisht të gjithë rajonin e Donetskut dhe të gjithë rajonin e Luhanskut. Kërkesa përfshin edhe territore që ushtria ruse ende nuk i ka pushtuar.
Putini premton se është gati të ngrijë luftën në vijën e frontit në rajonet Kherson dhe Zaporizhzhia dhe të mos pushtojë territore të tjera nëse arrihet marrëveshje për “shkaqet e thella” të luftës (shih më poshtë).
Aktualisht, sipas Financial Times, Moska ka pushtuar rreth 70% të Donetskut dhe kontrollon rreth një të pestën e territorit të Ukrainës.
Në këmbim, sipas Reuters, Moska mund të tërhiqet nga disa zona të vogla në rajonet Sumy (në veri) dhe Kharkiv (verilindje). Rusia ka pushtuar rreth 440 kilometra katrorë në ato rajone. Ukraina kontrollon ende 6,600 kilometra katrorë në rajonin e Donbasit.
Rusia kërkon gjithashtu njohjen formale të Krimesë, gadishullit ukrainas të pushtuar që nga viti 2014.
Sipas New York Times, Trump u ka thënë liderëve evropianë se është dakord me këtë kërkesë, përballë kërcënimit të Moskës për të vazhduar me shkatërrimin dhe pushtimin e të gjithë Donbasit.
Zelensky është shprehur kundër.
Garanci “në stilin e NATO-s” dhe hapje për trupa perëndimore
Cilat janë garancitë e sigurisë që do të zëvendësonin “premtimin” e Putinit për të mos sulmuar më?
Ky është një detaj themelor, pasi Putini ka thyer premtimet në të kaluarën (p.sh. pak para se të pushtonte Ukrainën, mohoi kategorikisht se kishte ndër mend ta bënte).
Moska ka përsëritur disa herë se nuk pranon anëtarësimin e Ukrainës në NATO; dhe edhe pas samitit, Putini ka deklaruar se është thelbësore të trajtohen “shkaqet e thella” të luftës. Ndër këto, Rusia përmend zgjerimin lindor të NATO-s, si dhe kërkon çmilitarizimin dhe “denazifikimin” e Ukrainës.
Në këtë kontekst, është e rëndësishme të vihet re se në deklaratën zyrtare pas samitit, presidenti ukrainas Zelensky shkroi se “është e rëndësishme që evropianët të jenë të përfshirë në çdo hap për të garantuar siguri reale për Ukrainën, së bashku me Amerikën. Kemi diskutuar (me Trump) edhe për sinjalet pozitive nga SHBA në lidhje me përfshirjen në garantimin e sigurisë evropiane”.
Çfarë nënkupton kjo?
Sipas një zyrtari evropian për CNN, pjesë e diskutimeve ishin garanci sigurie për Ukrainën në stilin e nenit 5 të NATO-s – edhe pse pa përfshirjen direkte të Aleancës.