Category: Uncategorized

Në orën 23:11 të 8 shtatorit 2023, me orën lokale, një tërmet me magnitudë 6.8 ballë goditi Marokun. Numri ende i përkohshëm i të vdekurve është mbi 2500 të vdekur dhe mijëra të plagosur rëndë. Epiqendra e lëkundjes, e cila zgjati 30 sekonda, ishte në jugperëndim të Marrakech, në një thellësi prej 18.5 kilometrash. Tërmeti i fundit i fortë me magnitudë 3.9 u regjistrua mëngjesin e 10 shtatorit.

Ne ende nuk mund t’i parashikojmë tërmetet, por revista italiane Focus.it ka publikuar disa kuriozitete rreth këtyre ngjarjeve shkatërruese natyrore, të afta për të gjeneruar në pak sekonda energji më të madhe se ajo që rrjedh nga mijëra bomba atomike.

1 – KUR NDODHIN TËRMETET? Një tërmet ndodh kur çahen shkëmbinjtë që formojnë koren e tokës, pasi u nënshtrohen sforcimeve që vijnë nga lëvizjet e pllakave tektonike mbi të cilat shtrihen. Kur këto forca tejkalojnë kufirin e rezistencës së vetë shkëmbinjve, ato plasariten, duke çliruar energji në formën e valëve sizmike.

2 – ÇFARË JANË VALËT SIZMIKE? Ato janë lëkundje të fuqishme që përhapen nën tokë. Ka dy lloje: valët P (të parat), të cilat kalojnë nëpër shkëmbinj në të njëjtin drejtim në të cilin udhëtojnë, duke i ngjeshur dhe zgjeruar si fizarmonikë, dhe valët S (të dytat), të cilat veprojnë në mënyrë ortogonale me tokën, duke e bërë atë të valëzuar.

3 – SI MATEN? Shkalla e Rihterit mat magnitudën e një tërmeti, pra energjinë elastike të çliruar; shkalla Mercalli që është përdorur në të kaluarën vlerëson intensitetin e saj duke ekzaminuar efektet në mjedis, në objekte dhe te njerëzit. Tani përdoret vetëm i pari, sepse jep indikacione të qarta, ndërsa i dyti ndryshon në bazë të vendndodhjes së tërmetit. E rëndësishme: shkalla e Rihterit është eksponenciale me një faktor 30. Kjo do të thotë se në krahasim me një tërmet me magnitudë 1.0, një tërmet me magnitudë 2.0 është tridhjetë herë më i fortë, ndërsa ai me magnitudë 3.0 është 30 x 30 = 900 herë, një tërmet me magnitudë 4.0 do të jetë 27,000 (30 x 30 x 30) herë.

4 – CILI KA QENË TËRMETI MË I FUQISHËM I REGJISTRUAR NDONJËHERË? Ai që goditi Kilin Qendror në orën 14:11 më 22 maj 1960, arriti 9,5 gradë magnitudë dhe tronditja u ndje edhe në Japoni dhe Evropë. Në Itali, rekordi i trishtuar shkon te tërmeti 7.2 që goditi ngushticën e Mesinës më 28 dhjetor 1908, duke shkaktuar mbi 100.000 viktima.

5 – ÇFARË JANË DHE SI LLOGARITET HIPOQENDRA DHE EPIQENDRA? Pika e thyerjes quhet hipoqendër, ndërsa korrespondenti i saj ortogonal në sipërfaqe është epiqendra. Për të marrë të dhënat e thellësisë së të parës është e nevojshme të studiohet përhapja e valëve P dhe S.

6 – SA ZGJAT NJË TËRMET? Kohëzgjatja nuk mund të përcaktohet në mënyrë të njëanshme. Ajo varet nga madhësia, distanca nga hipoqendra dhe gjeologjia e tokës. Megjithatë, ekzistojnë dy mënyra për të menduar për kohëzgjatjen e një tërmeti. Mund të merret parasysh koha e nevojshme për çarjen, ose periudha e lëkundjes së ndjerë në një pikë të caktuar.

7 – A MUND T’I PARASHIKOJMË ATO? Jo. Është zbuluar ekzistenca e disa “pararendësve sizmikë”, por janë të pamundur për t’u monitoruar. Ato kanë të bëjnë me emetimin e elementeve kimike radioaktive nga nëntoka (si radoni), ndryshimet në pozicionin dhe elektromagnetizmin e shkëmbinjve, analizën e mikro-tërmeteve që mund t’i paraprijnë një ngjarjeje më të madhe.

8 – A ËSHTË E VËRTETË QË KAFSHËT I DËGJOJNË FILLIMISHT? Ka studime që përshkruajnë sjellje të pazakontë të kafshëve kur afrohet një tërmet. Megjithatë, është e vështirë të konfirmohet se, ndërsa afrohet një tërmet, ka sjellje reale parashikuese nga vetë kafshët. Por nuk përjashtohet që ata të jenë në gjendje të perceptojnë valët që mund t’i paraprijnë një goditjeje të dhunshme dhe që nuk janë të dallueshme nga njeriu, ose ndryshimet në rrjedhat e ujit nëntokësor ose lëshimin e gazit nga toka.

9 – CILAT JANË ZONAT MË TË RREZIKUARA? Së pari ato të “unazës së zjarrit”, unazës që ndjek perimetrin e dy pllakave më aktive, Paqësorit dhe Nazca-s, dhe që shkon nga Kili në Zelandën e Re duke kaluar përmes Amerikës, Japonisë dhe arkipelagut juglindor të Azisë. Europa Jugore (Italia, Greqia dhe Turqia), Lindja e Mesme dhe Himalajet janë gjithashtu zona të rëndësishme sizmike.

10 – A MUND TË SHKAKTOHEN NGA NJERËZIT? Në disa raste po, por nëse përjashtojmë ato të krijuara nga shpërthimet atomike, ato janë pothuajse të padukshme. Sizmografët janë në gjendje t’i zbulojnë ato. Disa shkaktohen nga nxjerrja e naftës, të tjera, madje, nga ekzaltimi i tifozëve brenda një stadiumi.

Sinoptikania Lajda Porja ka folur për situatën meteorologjike në vend, për sa i përket ditëve në Vazhdim.

Porja tha se nesër do të ketë ulje e temperaturave deri në 6 gradë Celsius dhe reshje shiu, teksa gjatë fundjavës pritet sërish një rritje e temperaturave, ku priten të shkojnë deri në 35 gradë Celsius.

Në lidhje me muajin shtator, pritet që 10-ditëshi i parë i muajit të regjistrojë temperatura deri në 34-35 gradë Celsius, teksa temperaturat gjatë muajit shtator dhe tetor, priten të jenë 2-3 gradë në lartë se mesatarja.

“Priten të fillojnë reshjet e shiut gatë mbrëmjes së sotme në pjesën veriore të vendit. Do të ketë herë pas herë mini-stuhi breshëri dhe stuhi shiu, temperaturat do të ulen në 30 gradë C. Po ashtu pritet që moti i paqëndrueshëm të na shoqërojë dhe ditën e mërkure. Dua të theksoj se në qarkun e Vlorës dhe Shkodrës do të ketë më shumë rrebeshe shi, për sa i përket fundjavës, do të kemi një mot të ngrohtë. Pritet që temperaturat të shkojnë deri në 35 gradë Celsius. Më pak reshje do të kenë zona malore dhe qarku i Korçës.

Pra do të kemi një ulje të temperaturave, e mërkura, e enjte dhe premte, jo më shumë se 31 gradë. Ndërsa fundjava do të shoqërohet me mot të kthjellët dhe temperatura deri në 35 gradë celsius. Java e parë e shtatorit do të ketë deri në 34-35 gradë Celsius, kjo për 10-ditëshin e parë të muajit. Shatori dhe tetori do regjistrojë 2-3 gradë më të lartë se mesatarja.

Kemi thënë që do kemi zgjatje të verës, pasi ka startuar fenomeni ‘El Nino’”, u shpreh Porja.

Gjatë fundjavës reshjet e shiut do të jenë të vazhdueshme, me intensitet mesatar e lokalisht të lartë në formëm e rrebesheve të shpejta, shtrëngatave e stuhive me shkarkesa elektrike.

Sipas Shërbimit Meterologjik Ushtarak, vendi ynë të ketë kushte të paqëndrueshme atmosferike.

Ndërkohë valëzimi në Detet Adriatik dhe Jon do të jetë i forcës 1-3 ballë.

Parashikimi i motit

Ndikimi i anticiklonit e depërtimi i një qendre të ulët presioni do të bëjë që vendi ynë të ketë kushte të paqëndrueshme atmosferike këtë fundjavë.

Moti do të jetë me alternime vranësirash mesatare deri të dendura të cilat do të pasohen me reshje shiu që në orët e mëngjesit përgjatë Ultësirës Perëndimore, e më pas në të gjithë territorin.

Reshjet do të jenë të vazhdueshme, me intensitet mesatar e lokalisht të lartë në formëm e rrebesheve të shpejta, shtrëngatave e stuhive me shkarkesa elektrike. Në intervale të shkurtra kohore breshër.

Era do të fryjë me drejtim Veriperëndim-Jugperëndim me shpejtësi mesatare 1-8m/s, ndërsa në bregdet e lugina hera-herës do të jetë me rrahje me shpejtësi 12-15m/s.

Valëzimi në Detet Adriatik dhe Jon do të jetë i forcës 1-3ballë.

Jemi në muajin korrik dhe vendi po përballet me temperatura të larta. Mirëpo ndonëse termometri shënon vlera të larta, në Tiranë, qytetarët nuk kanë ujë në çezmat e tyre duke e bërë më të vështirë përballimin e të nxehtit.

Në një kohë kur uji është tejet i domosdoshëm, qytetarët i kanë sytë nga autoboti i privatit. Një qytetar ka dërguar në redaksi pamje se si banorët te rruga “Bajram Preza” në Tiranë, presin në radhë autobotet që të furnizohen me ujë.

Pamjet janë filmuar sot, data 29 korrik 2023 dhe lë për të dëshiruar, pasi qytetarët e Tiranës, në vend që të kenë ujë në çezmat e tyre, falë kryebashkiakut Veliaj, detyrohen të gjejnë zgjidhje alternative për ta siguruar ujin që është shumë i rëndësishëm sidomos në këto ditë ku temperaturat janë të larta.

https://www.facebook.com/watch/?v=298842912682326

Vendet mesdhetare po mbyllin atraksionet turistike dhe po rrisin kujdesin shëndetësor për sëmundjet që lidhen me nxehtësinë.

Shërbimi Evropian i motit paralajmëron se në të ardhmen duhet që të përgatitemi për valë të nxehta më intensive dhe më të gjata.

“Ne presim që valët e të nxehtit, si ato që goditën Evropën verën e kaluar ose ajo që po zhvillohet aktualisht, të bëhen më intensive dhe të zgjasin më gjatë për shkak të ndryshimeve klimatike,” tha Carlo Buontempo, drejtor i Shërbimit të Ndryshimeve Klimatike Copernicus.

Ndërkaq kujtojmë se javën që lamë pas, temperaturat tejkaluan 40 gradë Celsius në qytete në Itali dhe Spanjë, duke bërë që autoritetet të mbyllin atraksionet turistike dhe të lëshojnë paralajmërime.

Vala e të nxehtit në kontinent vjen pas qershorit më të nxehtë të regjistruar në botë dhe javës së parë më të nxehtë të korrikut. Sipas shërbimit Copernicus, temperaturat në qershor ishin 0.5 gradë Celsius mbi mesataren globale.

Kushtet e motit kanë pasoja negative për turizmin, bujqësinë dhe industrinë. Zjarret e shumta jashtë Athinës që filluan të hënën e kaluar po vijojnë ende të jenë active duke bërë të mundur që të Rodos të bëhet evakuimi i mijërave banorëve.

Duke folur për mediat për kufizimet në funksionimin e atraksioneve të Athinës për shkak të vapës, ministrja e Kulturës Lina Mendoni tha se po merrte përditësime çdo orë për vapën për të vendosur nëse do t’i mbajmë të hapura ambientet dhe theksoi se “ne të gjithë duhet të përshtatemi me krizën klimatike me të cilën po përballemi”.